Құлшан ата жерасты мешіті

Географилық орналасқан орны: Жылыой ауданы, Құлсары қаласынан шығысқа қарай 67 км, Ақкиізтоғай ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 22 км қашықтықта.

Координаттары: N 47°07'57.6" E 54°40'45.8"

Нысанның мәртебесі: Құлшан ата жер асты мешіті ХVІІІ - XIX ғасырлардағы тарих және мәдениет ескерткіші.

Сипаттамасы: Қазақстанның ең қастерлі киелі жерлерінің тізіміне енгізілген. Мешітті діни ағартушы, ислам теологы Бекет ата Мырзағұловтың жиені және шәкірті Құлшан салған. Құлшан ата мешіті екі бөлек бөлмеден тұрады, олардың бірінде оның негізін қалаушы жерленген.

Құлшан ата зайырлы, бірақ терең діндар адам болған. Ол бұл жерде үңгір қазып, содан кейін жерасты ғимаратын салу үшін таңдады. Өлгеннен кейін ол жер асты мешітіне жерленді, оның айналасында ежелгі қорым пайда болды, ол қазір сағанатамдар мен шағын сәулет нысандары құлпытастар түрінде тұрғызылған. Ақ бор жынысында қазылған және ақ борлы ландшафтпен қоршалған мешіт, келушілерге бұл жердің киелілігі мен жоғары руханилығы туралы әсер қалдырады.

Бекеттің өзі ұрпақтарына өсиет қалдырған, егер оның туған жеріне баратын жол Құлшан қабірінің жанынан өтетін болса, оның жиенін еске алып дұға етуі тиіс, егер дұға оқымай өтетін болса, өндірістік бор мен әк өндіру үшін баратын жолаушы одан әрі қарай ол жүре алмайды деген аңыз бар.

Халық 1943 жылға дейін Әулие Құлшан атаның денесі жерленбегені айтады. Бұл жүз жылға жуық уақытқа созылды, егер өнеркәсіптік даму кезінде сыртқы араласу болмаса, денесі жерленбей ұзақ уақытқа созылуы мүмкін еді.

Соңғы уақытта мұнда жөндеу-қалпына келтіру жұмыстары және жаңа құрылыс жүргізілді. Қазір Құлшан ата мешітінің жанындағы аумақ қоршалып, жол салынып, намаз оқуға арналған үйлер салынды.

Әдебиеттер:

1. Сакральный Казахстан. Т.2. – Астана, 2018 – С.217-218;

2. Атырау облысы тарих және мәдениет ескерткіштерінің жиынтығы: Жылыой Мақат аудандары. Т.III. - Атырау, 2013.- 219 бет;

3. Мендикулов М.М. Памятники архитектуры полуострова Мангышлак и Западного Казахстана – Алма-Ата, 1956.